یک مخصص بعد از چند جمله
گاهی اوقات چند جمله ( چند عام ) می آید و بعد از این چند عام یک مخصص می آید
به این جمله دقت نمایید:
همه ی تجار باید دفتر تجاری داشته باشند، همه ی آنها باید مالیات بدهند، همه ی آنها باید هر سال پروانه ی خود را تمدید کنند مگر کسبه ی جزء
اگر دقت نمایید در این جمله در ابتدا سه عام ( سه جمله ) آمده و بعد از این سه جمله یک مخصص آمده است
سه جمله عبارتند از:
1- همه ی تجار باید دفتر تجاری داشته باشند
2- همه ی آنها باید مالیات بدهند
3- همه ی آنها باید هر سال پروانه ی خود را تمدید کنند
مخصص هم در این جمله عبارت است از: مگر کسبه ی جزء
حال سوال این است که مخصص به کدام یک از این عام های قبلی خورده؟ ( به عبارت ساده تر: مخصص کدام یک از این سه عام را تخصیص می دهد؟)
آیا فقط عام آخری را تخصیص می زند ؟ و یا تمام عام ها را ؟
جواب:
در این رابطه بین علماء اختلاف است
الف: برخی گفته اند فقط عام اخری را تخصیص می دهد
ب: برخی گفته اند همه ی عام ها را تخصیص می دهد
ج: برخی گفته اند عام آخری را یقینا تخصیص می زند ولی در مورد بقیه ی عام ها هیچ چیز معلوم نیست ( یعنی معلوم نیست که تخصیص می زند یا خیر ) و در نتیجه ما باید به اصول عملیه مراجعه نماییم
دکتر ابوالحسن محمدی در کتاب اصولش به دو نمونه از این نظرات اشاره نموده ولی خودش جواب قطعی نداده که با کدام نطر موافق است
نظر سوم نظر آخوند خراسانی در کتاب کفایة الاصول می باشد