اصول فقه ـ متون فقه

مثال اول : مساحقه کنندگان (زنان همجنس باز) را شلاق بزنيد مگر آنهايي را که مجنون مي باشند

مثال دوم : مساحقه کنندگان را شلاق بزنيد و دست سارقان را قطع کنيد و محاربان را تبعيد کنيد مگر آنهايي را که مجنون مي باشند

در مثال اول واضح است که مخصص (مگر آنهايي را که مجنون مي باشند) به عام (مساحقه کنندگان) برمي گردد

در مثال دوم، معلوم نيست که مخصص(مگر آنهايي را که مجنون مي باشند) به آخرين عام(محاربان) بر مي گردد يا به همه جملات عام قبل از خودش (مساحقه کنندگان ، سارقان ،محاربان)

پس منظور از عبارت " آمدن يک مخصص بعد از چند عام " اين است که آيا مخصص به آخرين عامي که در جمله ذکر شده بر مي گردد يا به تمام عمومات قبل از خود

جواب اين است که در اين گونه موارد بايد به قراين و اوضاع و احوال مراجعه کنيم . ( يعني اگر در کلام متکلم قرينه اي وجود داشت که منظور او آخرين عامي است که قبل از مخصص آمده ، مي گوييم مخصص به آخرين عام برميگردد و اگر قرينه اي مبني بر اين که مخصص به تمام عمومات ماقبل خود بر ميگردد و جود داشت، ميگوييم مخصص تمام عمومات ماقبل خود را تخصيص مي دهد

 مثال سوم :

خداوند در آيات چهارم و پنجم سوره مباركه نور مي‏فرمايد:

وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاء فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ??? - إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ???

در آيه چهار درباره كساني كه به زنان شوهردار مسلمان نسبت بدكاري مي‏دهند و آنرا با چهار شاهد معتبر اثبات نمي‏كنند احكامي چند صادر شده كه عبارتند از:

1- زدن 80 ضربه تازيانه؛ 2- پذيرفته نشدن شهادت آنان؛ 3- اينكه آنان فاسقند؛ اما در آيه پنج  بلافاصله فرموده: مگر كساني كه توبه كنند.