فرهنگنامۀ اصول فقه

فرهنگنامۀ اصول فقه


ویژۀ دانشجویان و طلاب
مولف: استاد محمد رضا شب خیز
منتشر شد

 

 

ویژگی های این کتاب:

در کتاب‌های اصول فقه، عناوین و اصطلاحات خاص اصولی فراوانند و مخاطبان این کتاب‌ها، هنگام مطالعۀ این کتاب‌ها، با این عناوین و اصطلاحات مواجه می‌شوند و در مواقعی، معنای این عناوین و اصطلاحات را نمی‌دانند. در این مواقع، با مراجعه به کتاب‌هایی مانند فرهنگنامه‌ها، به معانی این عناوین و اصطلاحات پِی می‌برند.

مهم‌ترین ویژگی‌های این فرهنگنامنه، عبارتند از:

1ـ کلّیۀ مطالب کتاب، با بیانی ساده و روان نوشته شده است.
2ـ کلّیۀ مطالب «به سبک مفهومی» نوشته شده است.
3ـ برای آموزش صحیح و دقیق از مثال‌های کاربردی (فقهی و حقوقی) استفاده شده است.
4ـ کلّیۀ عناوین و اصطلاحات کتاب، اِعراب‌گذاری شده است.
5ـ برای هر مبحث، بهترین منابع و مأخذ کتب اصیل شیعه و اهل سنّت ذکر شده است.
6ـ در این فرهنگنامه، کلّیۀ الفاظ و عناوین مورد نیاز «دانشجویان مقطع کارشناسی تا مقطع دکتری» و «طلاب مُبتدی تا طلاب سطوح عالی و درس خارج حوزه» ذکر شده است.
7‌ـ در تمام کتاب، از زیاده‌گویی‌های بی‌ثمر پرهیز شده است.
8ـ کاربرد و ثمرۀ مباحث اصولی، به صورت خلاصه و مفید بیان شده است.
9‌ـ نظرات مختلف اصولیّون، در مباحث اختلافی بیان شده است.

اصول استنباط دانشگاهی/ ترجمه و تبیین اصول الاستنباط

اصول استنباط دانشگاهی

(ترجمه و تبیین اصول الاستنباط علامه حیدری)

 

مولف: استاد شب خیز

 

 

 

مرکز پخش: انتشارات کتاب آوا

حکم واقعی و حکم ظاهری در اصول فقه

بسم الله الرحمن الرحیم

يکي از تقسیماتي که برای حکم شرعی بيان شده است:
1- حکم واقعی: حکمی که از ادله اي مانند قران، سنت، اجماع و .... به دست آورده ايم
2- حکم ظاهری: حکمی است که در هنگام جهل به حکم واقعی از طرف شارع برای مکلف بيان ‌شود
پس اگر مجتهد برای مراجعه به قران، سنت، اجماع و ....  نتواند حکم واقعی آن را به دست آورد، در این صورت با توجه به قواعد و ضوابط مقرر در علم اصول حکم ظاهری مسأله را کشف می‌کند
مثلاً مجتهد ممکن است با توجه به اصل برائت به حرام نبودن تلقیح مصنوعی و استعمال دخانيات فتوا بدهد.

مشترک لفظی و مشترک معنوی در اصول فقه

بسم الله الرحمن الرحیم

مشترک لفظی =  یک لفظ که چند معنا دارد . مانند لفظ عین
لفظ عين يک لفظ است که چندين معنا دارد . از جمله معاني اش = چشم، چشمه و ...

مشترک معنوی = یک لفظ که یک معنا دارد و آن معنا مصادیق گوناگون دارد . مانند لفظ بیع

لفظ بیع يک لفظ است که يک معنا دارد و آن معنا مصادیق گوناگون دارد. از جمله مصادیق اش = بیع نقد، بیع نسیه و ...

نص و ظاهر و مجمل و موول در اصول فقه

بسم الله الرحمن الرحیم

1 – نص : اگر لفظ فقط يک معنا بدهد و احتمال معناي ديگري ندهد

2 – مجمل : اگر لفظ دو معنا بدهد و احتمال دو معنا يکسان باشد    

3 - ظاهر : اگر لفظ دو معنا بدهد و احتمال يکي از اين دو معنا بيشتر باشد ، به این معنایی که احتمالش بیشتر است، ظاهر می گوییم

4 - موول : اگر لفظ دو معنا بدهد و احتمال يکي از اين دو معنا کمترباشد ، به این معنایی که احتمالش کمتر است، موول می گوییم

حقیقت و مجاز

بسم الله الرحمن الرحیم

لفظ قانون حقیقت است یا مجاز؟
لفظ قانون در ابتدا به معنای خط کش بوده است. به مرور زمان در اثر کثرت استعمال این لفظ در معنای قوانین مقررات، همین معنای جدیدش را کسب کرده است ( یعنی قوانین و مقررات ).
اکنون یک سوال ایجاد می شود که آیا این معنای دوم ( یعنی قوانین و مقررات ) ، معنای حقیقی است یا معنای مجازی؟

 

ادامه نوشته

نسخ در اصول فقه

بسم الله الرحمن الرحیم

نسخ یعنی لغو کردن و باطل کردن

اگر آیه ای در قران داشته باشیم و بعدا آیه دیگری بر خلاف آن بیاید و آن را از بین ببرد، می گوییم نسخ رخ داده است

در روایات هم به همین صورت است ،اگر روایتی داشته باشیم و بعدا روایت دیگری بر خلاف آن بیاید و آن را از بین ببرد، می گوییم روایت دوم،روایت اول را نسخ کرده است

خبر متواتر و خبر واحد در اصول فقه

بسم الله الرحمتن الرحیم

*خبر متواتر: خبری است که تعداد روات( روایت کنندگان) آن بسیار زیاد است و احتمال تبانی بین آنها وجود ندارد.

*خبر واحد : خبری که متواتر نباشد( تعداد روایت کنندگان آن کم باشد).

 تواتر در اصطلاح یعنی یک خبر به دفعات بسیاری نقل گردد به طوری که نسبت به صحت و سقم این خبر اطمینان حاصل شود

 *خبر متواتر لفظی:خبر متواتری است که تمام راویان آن خبر را به یک شکل و با یک لفظ بیان کرده اند

مانند : قال رسول الله صلى الله عليه وآله : اِنَّمَا الاَعمَالُ بِالنِّیَّاتِ ( که این حدیث را راویان فقط با همین الفاظ بیان کرئه اند و به شکل دیگری تاکنون بیان نشده است)

ادامه نوشته