مقدمه وجوب و مقدمه واجب :

گاهى وجوب يك شىء متوقف بر چيز ديگرى است , به اين معنى كه اگر آن چيز متحقق نگردد , حكم وجوب شارع مكلف را نمى گيرد . مانند وجوب حج كه متوقف بر استطاعت مالى و بدنى است و مادام كه استطاعت حاصل نشود , حج واجب نمى شود . و يا اينكه همه واجبات منوط بر بلوغ و عقل است و قبل از تحقق بلوغ و عقل , هيچ امرى بر انسان واجب شرعى نمى شود .

در مسائل حقوقى نيز گاه همين طور است , مثلا وقتى زوج مكلف به انفاق است كه زوجه از او تمكين كند , بديهى است در صورتى كه زوجه حاضر به تمكين نباشد , از جهت پرداخت نفقه , زوج قانونا تكليفى ندارد و قابل تعقيب و مجازات نيست . اين را در اصطلاح اصول مى گويند مقدمه وجوب .

مقدمه واجب آن است كه موجوديت واجب متوقف بر امر ديگرى باشد , و لذا بهتر است مقدمه وجود ناميده شود . مانند اين كه انجام حج يا به تعبير ديگر وجود حج متوقف است به گرفتن گذرنامه و طى مسافت تا عربستان كه اينها را مقدمه واجب مى نامند . پس مقدمه واجب در تحقق واجب دخالت دارد نه تحقق وجوب . و بحث حاضر بحث مقدمه واجب است يعنى مقدمه وجود , نه مقدمه وجوب .


منبع: مباحثى از اصول فقه،  دکتر سيد مصطفي محقق داماد