اصول فقه ـ متون فقه

اقسام مفهوم

براى مفهوم نيز دو قسم است:

1 - مفهوم موافق .

2 - مفهوم مخالف .

مفهوم موافق

هرگاه مفهوم , يعنى حكمى كه در محل نطق ذكر نشده , با حكمى كه در محل نطق مذكور , و در اصطلاح بنام منطوق مشهوراست از لحاظ اثبات و نفى يكسان باشد آن را مفهوم موافق  يا  فحواى خطاب يا لحن خطاب مى خوانند . مثال مفهوم موافق , در سلب , اين آيه شريفه است - و لا تقل لهما اف - كه مفهوم آن نيز حكمى است سلبى از قبيل - و لا تضربهما - مثلا و در اثبات آيه شريفه  - و من يعمل مثقال ذرة - مى باشد

مفهوم مخالف

هرگاه حكمى كه در محل نطق مذكور نيست با حكمى كه مذكو است از لحاظ نفى و اثبات مختلف باشد آنرا مفهوم مخالف يا دليل خطاب خوانند

براى مفهوم مخالف اقسامى ذكر شده از اين قبيل :

1 - مفهوم شرط

2 - مفهوم غايت

3 - مفهوم صفت

4 - مفهوم حصر

5 - مفهوم عدد

6 - مفهوم لقب

منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد