خبر واحد

هرگاه خبرى به سر حد تواتر نرسد خواه خبر دهنده آن يك تن باشد يا بيشتر در صورتى كه خبر دهندگان اصل بيش از سه تن باشند آن خبر واحد را بنام خبر مستفيض مى خوانند آن را خبر آحاد يا خبر واحد خوانند .

 

حجت بودن خبر واحد

خبر واحد چون , به خودى خود , مفيد قطع نيست پس به خودى خود حجت نمى باشد از اين رو درباره اينكه خبر وحد حجت است يا نه ؟ بايد چنين گفت : گاهى ممكن است كه قرائن و اماراتى با خبر واحد باشد كه با ملاحظه آنها صادق بودن آن خبر مسلم و مقطوع شود اين گونه خبرى چون افاده قطع و يقين مى كند مانند خبر متواتر , به عقيده همه , حجت است و گاهى ممكن است كه با خبرى واحد امارات و قرائن صدق همراه نباد درباره اين گونه خبر واحد اختلاف شده گروهى از دانشمندان به استناد سه گونه دليل زير آن را حجت ندانسته اند .

1 - آياتى كه از پيروى غير علم , و خصوص گمان , جلوگيرى و نكوهش كرده مانند آيه شريفه و لا تقف ما ليس لك به علم

2 - رواياتى از قبيل ما علمتم انه قولنا فالزموه و ما لم تعلموه فردوه الينا

3 - اجماع ادعاء اين اجماع از علم الهدى - سيد مرتضى - نقل شده است

گرهى ديگر كه دقتى بيشتر داشته آن را حجت دانسته و از دليلهاى مخالفان پاسخ گفته و براى اثبات مطلوب خود بدلائل زير تمسك جسته اند :

1 - آيات از قبيل

الف - آيه نبأ . يا ايها الذين آمنوا ان جائكم فاسق بنبأ فتبينوا

ب -  آيه سئوال . فاسئلوا اهل الذكر ان كنتم لا تعلمون

ج - آيه كتمان . ان الذين يكتمون ما انزلنا

د - آيه نفر . فلو لا نفر من كل فرقة طائفة ليتفقهوا فى الدين

2 - روايات كه , به گفته برخى از محققان , اگر تواتر لفظى و معنوى نداشته باشد به طور يقين تواتر اجمالى را براى آنها مى توان ادعاء كرد . از جمله آنهاست انى روايت : عبدالعزيز به امام گفته است:  بسا اوقات مرا بپرسش مسائلى نياز مى افتد و ديدار توام دست نمى دهد آيا يونس پسر عبدالرحمن ثقه است و روا مى باشد كه مسائل دينم را از وى بپرسم ؟ امام ( ع ) در پاسخ فرموده است : آرى .

3 -  اجماع .

4 - دليل عقل . مثلا به اين بيان كه صدور بسيارى از اخبار موجود , مورد علم است پس براى اينكه برائت يقينى حاصل گردد ناگزيز بايد به همه آن اخبار عمل شود

منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد