منطوق و مفهوم

منطوق عبارت است از معنایی که مستقیماً از کلام فهمیده می شود

مفهوم عبارت است از معنایی که در کلام بیان نشده و از آن فهمیده می شود

دلالت اقتضا ( دلالت اقتضاء در اصول فقه )

هر گاه در جمله ای،صدق یا صحت آن مستلزم در تقدیر گرفتن کلمه ای باشد ،این نوع دلالت را دلالت اقتضا می نامیم

ساده تر این که،هر گاه در جمله ای،صدق یا صحت آن مستلزم این باشد که بگوییم کلمه ای در آن جمله حذف شده است،این نوع دلالت را دلالت اقتضا می نامیم

مثال: 

ماده 821 قانون مدنی: حق شفعه فوری است

در این جا،لفظ " اِعمال " قبل از حق شفعه در تقدیر است ( حذف شده است )

پس این ماده در اصل بدین شکل می باشد: اِعمال حق شفعه فوری است

مفهوم مخالف

براى مفهوم مخالف اقسامى ذكر شده از اين قبيل :

1 - مفهوم شرط

2 - مفهوم غايت

3 - مفهوم صفت

4 - مفهوم حصر

5 - مفهوم عدد

6 - مفهوم لقب

 

منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد

حجیت مفهوم استثناء ( آیا مفهوم استثناء حجت است ؟ )

آیا مفهوم استثناء حجت است ؟ 

مشهور اصولیون معتقدند که مفهوم استثناء حجت است و اگر مفهومی از جمله ی که دارای استثناء است بگیریم به آن می توانیم استناد کنیم 

حجیت مفهوم حصر ( آیا مفهوم حصر حجت است ؟ )

آیا مفهوم حصر حجت است ؟ 

مشهور اصولیون معتقدند که مفهوم حصر حجت است و اگر مفهومی از جمله ی حصری بگیریم به آن می توانیم استناد کنیم 

حجیت مفهوم عدد ( آیا مفهوم عدد حجت است ؟ )

آیا مفهوم عدد حجت است ؟ 

مشهور اصولیون معتقدند که مفهوم عدد حجت نیست و می گویند جمله ی عددی در مورد غیر از منطوقش ساکت است 

حجیت مفهوم لقب ( آیا مفهوم لقب حجت است ؟ )

آیا مفهوم لقب حجت است ؟ 

اصولیون معتقدند که مفهوم لقب حجت نیست و می گویند جمله ی لقبی در مورد غیر از منطوقش ساکت است 

حجیت مفهوم وصف ( آیا مفهوم وصف حجت است ؟ )

آیا مفهوم وصف حجت است ؟ 

مشهور اصولیون معتقدند که مفهوم وصف حجت نیست و می گویند جمله ی وصفی در مورد غیر از منطوقش ساکت است 

حجیت مفهوم غایت ( آیا مفهوم غایت حجت است ؟ )

آیا مفهوم غایت حجت است ؟ 

مشهور اصولیون مفهوم غایت را حجت می دانند و دلیل آنها برای این مسئله " تبادر " می باشد

حجیت مفهوم شرط ( آیا مفهوم شرط حجت است ؟ )

آیا مفهوم شرط حجت است ؟ 

مشهور اصولیون مفهوم شرط را حجت می دانند و دلیل آنها برای این مسئله " تبادر " می باشد