اگر احتمال مخفى ماندن قسمتى از كلام گوينده وجود داشته باشد ،يعنى شنونده احتمال‌مى‌دهد كه قسمتى از مراد گوينده در كلام او منعكس نشده و در تقدير است، يا از كلام وى‌حذف شده ،اما قرينه قطعى و يقينى بر اين احتمال وجود نداشته باشد،در اينجا مى‌گويند: اصل بر عدم تقدير است يعنى اصل آن است كه تنها آنچه در كلام گوينده آمده مقصود ومراد وى بوده و چيزى در تقدير نيست،يا حذف نشده است.
مطالب مرتبط: اقسام حقيقت و مجاز + علايم حقيقت و مجاز 1 + علايم حقيقت و مجاز 2
اقسام مفهوم
مفهوم موافق-«مفهومى كه از جهت نفى و اثبات،مطابق با منطوق باشد».به مفهوم‌موافق،«قياس اولويت»و«فحواى خطاب»هم مى‌گويند.
مفهوم مخالف-«مفهومى كه از جهت نفى و اثبات،مخالف با حكم منطوق باشد».به‌مفهوم مخالف،«دليل خطاب»هم گفته مى‌شود.
مقايسه امر و نهى
امر و نهى از اين جهت كه هردو بيان‌كننده ي فرمان و طلب شخص بالاتر نسبت به زيردستان‌هستند باهم اشتراك دارند ؛لذا در هردو مورد الزام و تكليف ايجاد مى‌شود و امتثال آن لازم‌است.گذشته از شباهتهاى اين‌دو،مهم‌ترين تفاوت امر و نهى در مرحلهء امتثال ظاهرمى‌شود.براى امتثال و اطاعت از يك امر كافى است مكلف تنها يك بار آن عمل را انجام‌دهد.مثلا اگر بگويند:«اين شخص بايد جريمه پرداخت كند»،با يك بار پرداختن جريمه،امر مزبور اطاعت شده و تكليف ساقط مى‌شود.ناگفته پيداست كه اين مطلب درصورتى‌است كه قرينه‌اى بر لزوم تكرار عمل وجود نداشته باشد وگرنه با يك بار انجام عمل امتثال‌حاصل نمى‌شود اما در مورد نهى براى امتثال نهى يك بار ترك كردن عملى كافى نيست؛بلكه بايد براى‌هميشه آن عمل ترك شود و اگر يك بار هم عمل نهى‌شده انجام شود،نهى مزبور اطاعت‌نشده است.مثلا اگر بگويند:«نوشيدن شراب ممنوع است»،براى اجراى اين فرمان،بايدبراى هميشه از شرابخوارى پرهيز كرد و يك بار اجتناب كردن،نهى را ساقط نمى‌كند.
مانند لفظ واخواهي و ...
مثال .خداوند در قرآن كريم،كسانى را كه براى انجام حج محرم شده‌اند از شكارحيوانات منع كرده و پس از آن فرموده است:«وَ إِذٰا حَلَلْتُمْ فَاصْطٰادُوا»؛هنگامى كه از احرام‌خارج شديد،شكار كنيد».در اينجا فعل امر تنها بر رفع ممنوعيت سابق دلالت مى‌كند،نه بروجوب شكار كردن.
مثال ١ .گاهى انسان براى فهماندن يك مطلب به مخاطب،مستقيما منظور خود را بيان‌نمى‌كند،بلكه با ذكر معناى ملازم آن منظور خود را به‌طور غيرمستقيم مى‌فهماند.مثلاقاضى براى جلوگيرى از دروغگويى متهم يا شاهد به جاى اينكه مستقيما آنان را از اين‌كارنهى كند مى‌گويد:«دروغ گفتن در محضر دادگاه،جرم و مستوجب مجازات است». يا اداره‌راهنمايى و رانندگى در يك چهارراه يا بزرگراه اين جمله را در يك تابلو مى‌نويسد:«اين‌چهارراه (يا بزرگراه) به‌وسيله دوربين‌هاى مداربسته كنترل مى‌شود».اين عبارت به دلالت‌تنبيه به اين معناست كه:مقررات راهنمايى و رانندگى را رعايت كنيد.بديهى است كه در اين‌مثالها،صحت يا صدق كلام گوينده متوقف بر اين دلالت نيست.
مثال ٢ .در برخى موارد،كلام با يك قرينه لفظى يا غيرلفظى همراه است كه از آن‌مى‌توان عليت يا شرطيت امرى را براى حكم موردنظر فهميد.مثلا از مجتهدى درباره حكم‌خريد و فروش مال مجهول سؤال مى‌شود و او در پاسخ مى‌گويد:«باطل است».از اقتران‌اين كلام با عبارت سؤال‌كننده مى‌توان فهميد كه جهل به‌مورد معامله،علت بطلان آن است. پس كلام به دلالت تنبيه بر شرطيت علم براى صحت معامله دلالت دارد.
حال بدانيد که براي انجام بعضي از اينها بايد قصد قربت به خداوند داشته باشيم و براي انجام برخي نياز به داشتن قصد قربت نيست
مثلا براي انجام نماز بايد قصد قربت داشته باشيم و اگر قصد قربت به خدا نداشته باشيم نماز باطل است
براي انجام بعضي ديگر نياز به قصد قربت به خداوند ندارم، مانند شستن لباس نجس
احکام تعبدي آنهايي ند که براي انجامشان بايد قصد قربت به خداوند متعال داشته باشيم
نکته: به آنهايي که براي انجامشان قصد قربت به خداوند لازم نيت، احکام توصلي مي گوييم
مثلاً معناي لغوي لفظ شير حيوان درنده است، اگر ما اين لفظ را در معناي شير به کار ببريم، به اين استعمال ما، استعمال لغوي مي گويند