نکته: مهم نیست که برای آن مسئله اصلا روایتی وجود داشته باشد یا نباشد ، مهم این است که فقها به آن روایت ( در صورتی که روایتی موجود باشد ) استناد نکرده باشند
نکته: مشهور اصولیون، شهرت فتوایی را حجت نمی دانند
قول لغوي:
منظور از قول لغوي عقيده و بنائ لغت شناسان (علماي لغت) در مورد معاني الفاظ است
به زبان ديگر، به عقيده و نظر کارشناسان علم لغت در مورد معاني الفاظ قول لغوي مي گوييم
همانطور که مي دانيد مجتهد براي استنباط احکام شرعي بايد به منابعي مانند قرآن و حديث رجوع کنند که متن آن ها به زبان عربي است و کلمات مشکل در اين زبان بسيار است. حال اگر يک مجتهد در راه استنباط احکام به ابين منابع (که به زبان عربي هستند) مراجعه نمايد و به لغتي برخورد کند که معناي آن را نمي داند وظيفه ي او چيست؟
آيا بايد به اين علت که معناي آن لفظ را نمي داند، از آن قسمت (آيه ،حديث و...) به طور کلي صرف نظر نمايد؟
اگر اينگونه باشد، دست مجتهد از بسياري از آيات و روايات کوتاه مي شود و استنباط احکام شرع به نحو مطلوب و کامل صورت نمي گيريد لذا مجتهد براي فهم معناي آن الفاظ بايد به قول و نظر لغت شناسان مراجعه کند (روش و بناي عقلا هم بر اين است که مراجعه ي جاهل به عالم واجب است همانطور که رجوع غير متخصص در امور ديني در تقليد احکام دين به متخصص در امور ديني (مجتهد) واجب است.
نتيجه: اگر به قول لغوي مراجعه نکنيم در استنباط احکام شرع با مشکلات متعددي مواجهه مي شويم. لذا بايد به قول لغوي رجوع کنيم هر چند که قول لغوي ما را به قطع نمي رساند ولي به ظن مي رساند که اين ظن از ظنون معتبر است.
*مهم ترين دليل بر حجيت قول لغوي بناي عقلاء است
شرايط لغت شناس:
وقتي که مجتهد بخواهد به قول و نظر يک لغت شناس مراجعه کند لغت شناس بايد چه شرايطي داشته باشد؟
آيا بايذد شرايط شاهد (مانند عدالت، مرد بودن و...) را داشته باشد يا خير ؟
جواب: براي اينکه نظر متخصص علم لغت حجيت داشته باشد بايد شرايط کارشناس را داشته بلشد ولازم نيست شرايط شاهد را داشته باشد از جمله شرايط کارشناس،اين است که راي و نظر او موثق و مورد اطمينان باشد و با مدارک و مستنداتي که ما نسبت به آن ها يقين داريم تعارض نداشته باشد
شهرت عملي=> يعني مشهور بودن عمل به روايتي نزد فقها
شهرت فتوايي=> يعني مشهور بودن فتوايي نزد فقها به طوري که آن فتوا مستند به روايتي نباشد
شهرت روايي=> يعني روايتي توسط راويان متعدد نقل شده باشد
*در اصول و حقوق، در مورد شهرت روايي و عملي بحث خاصي نمي شود ولي شهرت فتوايي مورد بحث
قرار گرفته است.
حجيت شهرت فتوايي:
در مورد حجيت شهرت فتوايي بين اصوليون اختلاف نظر وجود دارد:
عده اي آن را حجت مي دانند
عده اي مانند علامه مظفر آن را حجت نمي دانند
شهرت يكى از موضوعاتى است كه در مبحث امارات و حجج شرعيه مورد بحث فقها قرار مى گيرد . در لغت عرب , شهرت به معناى باز شدن , شايع شدن , پخش شدن , ظاهر شدن , بالا رفتن بكار رفته است . مثلا وقتى كه كسى شمشير خود را از غلاف بيرون مى كشد , عرب مى گويد : شهر سيفه يعنى شمشيرش را ظاهر كرد , يا بالا برد . ( شهر سيفه سله فرفعه , المنجد )
منبع: مباحثى از اصول فقه، دکتر سيد مصطفي محقق داماد
اقسام شهرت :
محدثين , حديثى را كه راويان زيادى آن را نقل كرده اند ولى تعداد آنان به حدى نيست كه حديث متواتر باشد , مى گويند حديث مشهور , اين نوع شهرت در فقه به شهرت روائى معروف است .
فقها به آن دسته از فتواهايى كه مورد موافقت عده زيادى است ولى به حد اجماع نرسيده باشد , مى گويند فتواى مشهور , از اين نوع شهرت در اصطلاح فقه به شهرت فتوائى تعبير مى شود
گاهى نيز اتفاق مى افتد كه مشهور فقها به روايتى عمل مى كنند كه آن را شهرت عملى مى نامند .
منبع: مباحثى از اصول فقه، دکتر سيد مصطفي محقق داماد
فقها به آن دسته از فتواهايى كه مورد موافقت عده زيادى است ولى به حد اجماع نرسيده باشد , مى گويند فتواى مشهور , از اين نوع شهرت در اصطلاح فقه به شهرت فتوائى تعبير مى شود
منبع: مباحثى از اصول فقه، دکتر سيد مصطفي محقق داماد
محدثين , حديثى را كه راويان زيادى آن را نقل كرده اند ولى تعداد آنان به حدى نيست كه حديث متواتر باشد , مى گويند حديث مشهور , اين نوع شهرت در فقه به شهرت روائى معروف است .
منبع: مباحثى از اصول فقه، دکتر سيد مصطفي محقق داماد
پيامبر (ص) فرموده اند : خداوند هيچ آيه اي نازل نکرد مگر آنکه آن را ظاهري است و باطني . منظور از (آيا ظاهر قران حجت است) اين است که آيا ما ميتوانيم به آنچه که از ظاهر الفاظ قران مي فهميم عمل کنيم
در اين زمينه به دو ديدگاه مهم اشاره مي کنيم:
1- ديدگاه اصوليون: ضاهر آيات قران حجت است و بايد به آنچه که از ظاهر آيات قران مي فهميم استناد کنيم و با توجه به آن حکم شرعي و قانون وضع کمنيم
2 – ديدگاه اخباريون : ظاهر آيات قران حجت نيست مگر اينکه روايات،آن آيات را تفسير کرده باشند