ماده 756 قانون مدنی: حقوق خصوصي كه ازجرم توليدمي شودممكن است موردصلح واقع شود.
منطوق این ماده : خود این ماده است (یعنی : حقوق خصوصي كه ازجرم توليدمي شودممكن است موردصلح واقع شود )
مفهوم مخالف این ماده : حقوق عمومی كه ازجرم توليد مي شود مورد صلح واقع نمی شود.
ایم فهوم مخالف؛ از نوعِ مفهوم وصف است.
اقسام مفهوم موافق:
مفهوم موافق دو قسم دارد:
الف: قياس مساوات
قياس مساوات يعني اين که علت حکم در مفهوم مساوي با علت حکم در منطوق است
ب: قياس اولويت
قياس اولويت يعني اين که علت حکم در مفهوم قوي تر از علت حکم در منطوق است
- قياس مساوات از ديد شيعه حجت نيست
- قياس اولويت از ديد شيعه حجت است
مثال:
ماده 813 قانون مدنی : در بیع فاسد حق شفعه نیست
مفهوم مخالف این ماده این است که در بیع صحیح حق شفعه هست
در این جا »
اولاً این مفهوم ( یعنی مفهوم مخالف ) در جمله توسط متکلم ( مقنن ) بیان نشده است
ثانیاً حکم آن از لحاظ سالبه و موجبه بودن مخالف و متفاوت با حکم منطوق است
مفهوم چند معنا دارد، ازجمله:
الف: مفهوم به معنای معنا است ( در مقابل مصداق )
ب: مفهوم در مقابل منطوق است
ما در مبحث مفهوم و منطوق با این معنای دوم کار دریم، یعنی آنچه در مقابل منطوق است
- منطوق آن است که مستقیما از لفظ فهمیده می شود
- مفهوم آن است که غیر مستقیم از لفظ فهمیده می شود
مفهوم یعنی چیزی که ما از منطوق استنباط می کنیم( باطن جمله )
مفهوم دو نوع است: مفهوم موافق و مفهوم مخالف
مفهوم موافق آن است که حکمش از نظر سالبه و موجبه بودن مثل منطوق است
مفهوم مخالف آن است که حکمش از نظر سالبه و موجبه بودن مخالف منطوق است
مثلا اگر در قران آمده است که در وضو دستهایتان را تا آرنج بشویید، بعد از آرنج را نباید شست
یقینا حکم این جمله تا غایت ( یعنی تا آرنج را شامل می شود و تا آرنج را باید شست ) اما در مورد بعد از آرنج چه حکمی وجود دارد؟
بیشتر اصولیون می گویند که مفهوم غایت حجت است» یعنی مفهوم جمله ی فوق این است که بعد از آرنج را لازم نیست بشویید
مثال دوم:
اتموا الصيام الي الليل
مثال سوم:
کل شئ حلال حتي تعرف انّه حرام بعينه
ادات غایت مانند : حتی، الی ، تا و ...
در مفهوم شرط سوال این است که آیا جمله ی شرطیه مفهوم دارد؟
ماده ی 37 قانون مدنی جمله شرطیه است:
ماده 37 ق م :
اگر متصرف فعلي، اقرار کند که ملک، سابقاً مال مدعي او بوده است، در اين صورت مشاراليه نمي‌تواند براي رد ادعاي مالکيت شخص مزبور، به تصرف خود استناد کند مگر اين که ثابت نمايد که ملک به ناقل صحيح به او منتقل شده است.
مثال 2:
ماده 43 قانون مدنی :
اگر حق انتفاع عبارت از سکونت در مسکني باشد سکني يا حق سکني ناميده مي‌شود و اين حق ممکن است به طريق عمري يا به طريق رقبي برقرار شود.
مثال سوم:
ماده 50 قانون مدنی :
اگر مالي که موضوع حق انتفاع است، بدون تعدي يا تفريط منتفع، تلف شود، مشاراليه مسئول آن نخواهد بود.
جواب:
این جمله صد در صد منطوق دارد و حال سوال این بود که آیا این جمله ( یعنی جملات شرطی ) علاوه بر این منطوق یک مفخهموم هم دارند که در آن ذکر نشده؟
جواب: بله. جمله ی شرطی مفهوم مخالف درد
مغیا یعنی ما قبل غایت
الف: اگر غایت داخل در مغیا باشد: باید در وضو آرنج را هم بشوییم
ب: اگر غایت داخل در مغیا نباشد: لازم نیست که در وضو آرنج را هم بشویییم
جواب:
مسئله اختلافی است:
برخی می گویند غایت داخل در مغیا است
برخی می گویند غایت داخل در مغیا نیست
برخی می گویند اگر غایت بعد از ( الی ) آمده باشد داخل در مغیا نیست و گر نه داخل در مغیا است
برخی می گویند اگر غایت و مغیا هم جنس باشند،غایت داخل در مغیا است و اگر جنسشان فرق داشته باشد،داخل در مغیا نیستالف: مفهوم شرط
ب: مفهوم وصف
ج : مفهوم لقب
د: مفهوم عدد
ه : مفهوم غایت
و : حصر
جواب:
بعضي جملات شرطي مفهوم مخالف ندارند ( به اين معنا که اصلا مفهوم ندارند و نه اين مفهوم موافق داشته باشندف زيرا گفتيم که جملات شرطي فقط مي توانند مفهوم مخالف داشته باشند و نه مفهوم موافق )
به اين جمله دقت کنيد: اگر در امتحان شرکت کني استاد برگه ات راتصحيح مي کند اين جمله شرطي مفهوم ندارد و نمي توان گفت اگر در امتحان شرکت نکني استاد برگه ات را تصحيح نمي کند ( ومي بينيم که اين اين جمله اصلا معنا ندارد ) => به اين جملات، جمالات شرطيه سالبه به انتفا موضوع مي گويند