مشهور اصولیون مفهوم غایت را حجت می دانند و دلیل آنها برای این مسئله " تبادر " می باشد
مشهور اصولیون مفهوم شرط را حجت می دانند و دلیل آنها برای این مسئله " تبادر " می باشد
مثال : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا - اى كسانى كه ايمان آوردهايد! اگر شخص فاسقى خبرى براى شما بياورد، درباره آن تحقيق كنيد - حُجُرات / 6
منطوق اين جمله اين است که اگر فرد فاسقي خبري آورد، تحقيق در مورد صحت و سقم آن لازم است
مفهوم اين جمله اين است که اگر فرد موثق يا عادلي خبري آورد، تحقيق در مورد صحت و سقم آن لازم نيست
مفهوم شرط، یکی از اقسام مفهوم مخالف است و آن یک جمله ی شرطی است و به مفهوم مخالفی که از آن به دست بیاریم، مفهوم شرط می گوییم . پس مفهوم شرط یعنی مفهوم مخالفی که از جمله ی شرطی به دست بیاوریم
به اين دو جمله دقت کنيد:
1 - به فقير غذا بده
2 - از دروغ گو دوري کن
تعريف لقب :
*از لحاظ ادبي، به صفتي که شخص دارد لقب مي گوييم
*از لحاظ اصولي، هر اسمي كه مورد حكم واقع شود لقب نام دارد
- در جمله اول، فقير مورد حکم قرار گرفته است
- در جمله دوم، دروغگو مورد حکم قرار گرفته است
* پس به فقير و دروغ گو که مورد حکم قرار گرفته اند، لقب مي گوييم
آيا مفهوم لقب حجت است؟
در جمله اول گفته شده " به به فقير غذا بده " و مفهوم مخالف اين جمله اين است که به غير فقير غذا نده، اما آيا واقعا منظور متکلم از جمله "به فقير غذا بده" اين است که به غير فقير غذا نده؟ خير، پس مفهوم لقب حجيت ندارد و نمي توان به آن استناد کرد.
در جمله دوم گفته شده " از دروغ گو دوري کن " و مفهوم مخالف اين جمله اين است که از غيردروغ گو دوري نکن، اما آيا واقعا منظور متکلم از جمله " از دروغ گو دوري کن " اين است که از غيردروغ گو دوري نکن ؟ خير، پس مفهوم لقب حجيت ندارد و نمي توان به آن استناد کرد.
مثالي ديگر :
فرض کنيد مقنن بگويد مامورين انتظامي نمي توانند براي اخذ اقرار از متهم او را شکنجه کنند
مفهوم مخالف اين ماده اين است که افرادي غير ازمامورين انتظامي مي توانند براي اخذ اقرار از متهم او را شکنجه کنند. اما آيا واقعا منظور مقنن اين است؟ خير، پس مفهوم لقب حجيت ندارد و نمي توان به آن استناد کرد.
نتيجه اين که مفهوم لقب حجت نيست و اگر در جمله اي لقب وجود داشت و ما براي آن جمله مفهوم مخالفي بيان کنيم، مي گوييم اين مفهوم حجت نيست (منظور و مقصود متکلم نيست)
اما آيا واقعا منظور و مقصود پيامبر(ص) اين است که مستحب است فقط سه روز روزه بگيريد و اگر بيش از سه روز يا کمتر از آن بگيريد مستحب نمي باشد؟ خير، منظور پيامبر اين نيست و مي توان بيش از سه روز ويا کمتر از سه روز روزه گرفت. پس ميگوييم که مفهوم عدد حجت نيست (لذا وقتي در جمله اي که عددي قرار داشت و براي آن جمله مفهومي بيان کرديم نبايد بگوييم که اين مفهوم همان معنا و منظور متکلم است)
مثال ديگر:
در حديثي از رسول خدا(ص) نقل شده است که: روز قيامت عذاب از سه دسته برداشته مي شو د
دسته اول: کسي که از تقدير خداوند خشنود باشد، دسته دوم: خير خواه مسلمانان، دسته سوم: راهنماي کار هاي نيک
مفهوم اين جمله اين است که از اين سه دسته عذاب در روز قيامت برداشته مي شود و نه از افراد ديگري، در صورتي که مطمينا افراد ديگري هم هستنند که جزو اين سه دسته نيستند ولي در قيامت عذاب در آنها برداشته مي شود. لذا بايد گفت که مفهوم عدد حجت نيست و نبايد به آن استناد کنيم