واجب تعیینی و واجب تخییری

الف) واجب تعیینی

واجب تعیینی عملی است که ما فقط باید همان را انجام دهیم و هیچ گونه جایگزینی به جای خودش ندارد

در ماده 110 قانون مجازات اسلامی ، مجازات کردن لواط کار بر قاضی واجب است و نوع آن تخییری است

مثلا او را سر بزند و یا از دیواری به پایین پرتاپ کند و ... ( یعنی بین انتخاب یکی از اینها مخیّر است )

ب) واجب تخییری

واجب تخییری عملی است که لازم نیست ما فقط همان را انجام دهیم و دارای جایگزینی به جای خودش می باشد

مانند مجازات زنای غیر محصن که فقط یک نوع مجازات دارد و قاضی در آن اختیار ندارد و یا مجازات شارب خمر

واجب تعیینی و واجب تخییری

واجب تعیینی : واجب تعیینی، آن است که شارع یک عمل مشخص از مکلفین خواسته شده  و بدل و جایگزین ندارد، به عبارت دیگر عملی واجب تعیینی است که مکلف موظف است فقط همان عمل را انجام دهد و نمی تواند به جای آن عمل، عمل دیگری را انجام دهد (مانند نماز که مکلف باید فقط خود آن را انجام دهد و خداوند مکلف را بین نماز و کار دیگری مخیر نکرده که بتواند به جای نماز کار دیگری را انجام دهید)

 

واجب تخییری : هر گاه شارع چند عمل را معین کند و به مکلف اختیار دهد که هر کدام از آنها را که خواست انجام دهد

مثال اول : مانند کفاره روزه که مکلف مخیر است بین آزاد کردن بنده و شصت روز روزه و اطعام شصت نفر

مثال دوم : اختیار در اقامه نماز جمعه یا نماز ظهر در روز جمعه

واجب تعبدی و توصلی در قانون

واجب تعبدی به واجبی گفته می شود که ما باید آن را با قصد تقرب و نزدیکی به خدا انجام بدهیم . مانند نماز و روزه و حج و خمس و ... و اگر آن را بدون قصد قربت انجام دهیم، پاداش نداریم

اما واجب توصلی این گونه نیست. در فققه آمده که اگر کسی لباسش نجس شود، واجب است آن را با آب پاک بشوید

آیا برای این واجب هم باید قصد نزدیکی به خدا داشته باشیم؟ خیر. شما لباست را باید بشویی، حال چه با قصد قربت باشو چه بدون قصد قربت باشد ( و در هر دو صورت، تکلیفت را انجام داده ای )

آیا در قانون موادی وجود دارند که در آنها واجب تعبدی هم وجود داشته باشد؟

بله. موارد محدودی وجود دارند: مانند ماده ی 869 قانون مدنی:
حقوق و ديوني که به ترکه‌ي ميت تعلق مي‌گيرد و بايد قبل از تقسيم آن ادا شود از قرار ذيل است:
1- قيمت کفن ميت و حقوقي که متعلق است به اعيان ترکه مثل عيني که متعلق رهن است؛
2- ديون و واجبات مالي متوفي؛
3- وصاياي ميت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زياده بر ثلث با اجازه‌ي آن‌ها.

در این ماده ، واجبات مالي که باید پرداخت شوند، به معنای خمس و زکات و ... است ( که واجب تعبدی شرعی است )

واجب تخییری ( واجب تخییری در اصول فقه )

واجب تخییری واجبی است که در آن، خداوند یک عمل را مشخص نموده و برای مکلفین جایگزینی به جای انجام آن قرار داده است و آنها را مخیر کرده که به جای انجام آن عمل می توانند مواردی ( یا موردی ) را که چایگزین آن است را انجام دهند

واجب تعیینی ( واجب تعیینی در اصول فقه )

واجب تعیینی واجبی است که در آن، خداوند یک عمل را مشخص نموده و برای مکلفین جایگزینی به جای انجام آن قرار نداده است