تعارض استصحاب و احتیاط

تعارض استصحاب و احتیاط

تعارض استصحاب و احتیاط، از اقسام تعارض اصول عملی و به معنای تنافی میان مؤدای اصل استصحاب و احتیاط در موردی خاص است. این تعارض، در فرض وجود علم اجمالی است؛ برای مثال، مکلف، به وجوب نماز جمعه در زمان حضور معصوم یقین، ولی نسبت به وجوب نماز جمعه یا نماز ظهر در زمان غیبت شک دارد؛ در این جا، از طرفی به ملاحظه حالت گذشته، جای اجرای اصل استصحاب است که طبق آن، به وجوب نماز جمعه حکم می‌شود، و از طرف دیگر، به ملاحظه علم اجمالی، مکلف باید احتیاط نموده و هر دو را به جا آورد.
بنابراین، از سویی، به واسطه اجرای استصحاب نمی‌توان بین ظهر و جمعه جمع نمود، و از سوی دیگر، به واسطه اجرای احتیاط، باید بین این دو جمع کرد.
* اصولیون معتقدند در این گونه موارد، استصحاب بر اصل احتیاط مقدم است.

نسخ در قرآن

نسخ در قرآن
نسخ در لغت به معنی ازاله، تغییر، ابطال و از بین بردن است.
نسخ در اصطلاح یعنی از بین بردن حکم شرعی سابق با قرار دادن یک حکم شرعی جدید، به طوری که این دو حکم با هم قابل جمع نباشند و نتوانیم در یک زمان واحد به هر دوی آنها با هم عمل کنیم. حکم جدید را ناسخ و حکم سابق را منسوخ می‌گویند.
مثل اینکه حکمی صادر شود مبنی بر این که شود نباید در حال مستی نماز بخوانید. که از این حکم فهمیده می‌شود که در حالات غیر از نماز، مست بودن اشکال ندارد. حال فرض کنید چند وقت بعد حکم جدیدی صادر شود و بگوید مستی در همه حالات حرام و ممنوع است.
می¬بینید که در این مثال، حکم دوم، حکم اول را نسخ نموده و حکم جدیدی جایگزین آن نموده است. حکم دوم را ناسخ و حکم اول را منسوخ می نامیم.

اصالة الحقيقة

اصل حقيقت
هر گاه در كلام , لفظى وجود داشته باشد كه آن لفظ داراى يك معناى حقيقى و يك معناى مجازى باشد كه شنونده به هر دو واقف و حتى براى او مشخص باشد كه آن لفظ در كداميك از آن دو معنى حقيقتاً و كداميك مجازا استعمال مى گردد ولى ترديدى كه براى شنونده به وجود آمده از اين نظر است كه هر چه مى نگرد قرينه اى كه دال بر معناى مجازى باشد مشاهده نمى كند و در عين حال احتمال مى دهد كه چنين قرينه اى از ناحيه گوينده صادر شده ولى به او واصل نگشته است، در اينجا شنونده چه بايد بكند ؟ اصوليين گفته اند: اين مورد جاى اجراى اصل حقيقت است يعنى اصل اين است كه كلام بر معناى حقيقى حمل شود تا آنكه قرينه اى كه قدرت انصراف كلام را از معناى حقيقى بسوى معناى مجازى داشته باشد يافت گردد .
اين اصل حجت است، يعنى متكلم كه قرينه روشنى دال بر معناى مجازى اقامه نكرده است حق ندارد شنونده را در چنين عملى مؤاخذه نمايد و بالعكس در صورتيكه شنونده بدون دريافت قرينه كلام را بر معناى مجازى حمل كند متكلم مى تواند او را بر چنين عملى بازخواست نمايد و براى طرفين اصل حقيقت كه از اصول لفظيه عقلائى است دليل مؤاخذه و بازخواست مى باشد .
منبع: مباحثی از اصول فقه ؛ محقق داماد، سید مصطفی

مبانی استنباط حقوق اسلامی

مبانی استنباط حقوق اسلامی

مبانی استنباط حقوق اسلامی: دانستن قواعدی است که برای استنباط حقوق اسلامی لازم است.

وضع تعييني

وضع تعييني: آن است که الفاظ معيّن در قبال معاني مشخص قرار داده شود. مانند اسماء اشخاص.

اقسام لفظ مشترك

اقسام لفظ مشترك:

مشترك بر دو قسم است معنوى و لفظى.