موضوع علم اصول

موضوع اصول فقه

در این كه موضوع اصول فقه چیست، بین اصولیون اختلاف است که نظرات آنها اشاره می‌كنیم:

الف. موضوع علم اصول ادله چهارگانه یعنی (كتاب، سنت، اجماع و عقل) است

ب. موضوع اصول فقه هر چیزی است که بتوانیم آن را در راه استنباط احکام استفاده کنیم 

ج. موضوع علم اصول ادله اربعه به علاوه ی قیاس است

د. موضوع علم اصول ادله اربعه به علاوه ی قیاس و استحسان است 

محتوا و مطالب قرآن

محتوا و مطالب قرآن:
موضوعات و مطالب قرآن را مى توان به چهار دسته کلى تقسیم نمود :
الف - عقاید شامل مباحث اثبات صانع و وحدانیت، صفات کمال و جمال او، نبوت عامه و نبوت خاصه رسول گرامى اسلام (ص)، معاد و احوال قیامت، بهشت و دوزخ، مجازات گنهکاران و مغفرت عامه الهى و امثال آن و نیز لزوم امامت و رهبرى و صفات رهبران اسلامى.
ب - شرایع و قوانین که شامل مباحث زیر مى باشد:
عبادات از قبیل احکام نماز، روزه، حج، جهاد، امر به معروف، نهى از منکر، زکوۀ، خمس.
امور حقوقى از قبیل بیع، رهن، اجاره، نکاح، طلاق، صلح، دین، ارث، وصیت.
امور کیفرى نظیر حدود، دیات، قصاص و ...
امور سیاسى - اجتماعى نظیر قضاء، حکومت، ضوابط حاکم بر جامعه اسلامى و روابط آن با ملل و امم دیگر.
ج - وقایع و قصص داستان هاى عبرت انگیز امتها و انبیاى گذشته و مبارزات آنها با طواغیت زمانشان از قبیل: موسى و فرعون، عیسى و حواریون، ابراهیم و نمرود، یحیى و سرگذشت او.
د - مطالب اخلاقى در مورد تبیین و تعیین معیارها و ارزشهاى والاى انسانى.
آنچه در فقه و اصول مطرح مى گردد، همان دسته )ب( یعنى شرایع و قوانین است که در اصطلاح آن را آیات الاحکام مى گویند و در حدود پانصد آیه است که یک ششم قرآن را تشکیل مى دهد.

فور و تراخی

فور و تراخی:

فور یعنی انجام مأمور به دستور، بلافاصله پس از صدور از جانب آمر و تراخی انجام فعل مؤخر - با تأخیر - از دستور.

در دلالت صیغه ی امر بر فور یا تراخی بین اصولیین اختلف نظر وجود دارد.
نتیجه: صیغۀ امر بر هیچ یک از فور و تراخی دلالت ندارد. ولی به حکم عقل سرعت در انجام مأموربه مورد تأیید و تحسین است.

واجب توصلی

واجب توصلی: 

واجبی است که غرض مولا به وجود یافتن آن در خارج تعلق گرفته و به مجرد تحقق آن در خارج، امر مولا نیز ساقط می شود، و قصد قربت در آن شرط نیست، بلکه مکلفبه هر انگیزه و قصدی آن را امتثال کند، از عهده او ساقط میشود، مانند: ادای دین که به هر نیتی صورت پذیرد، هر چند برای تظاهر، کفایت نموده و ذمّه را آزاد میکند و قصد قربت در آن شرط نیست.

امر به صیغه

امر به صیغه: 

منظور از امر به صیغه ھر صیغه ای است که در معنی و مفهوم طلب ودستور بکار رود، اعم از آن که به صیغه امر باشد مانند: اُکْتُبْ یا آن که در طلب بکار رود، مانند اَطْلَبَ.

استصحاب وجودي

استصحاب وجودي

استصحاب وجودي عبارت است از اينكه مورد استصحاب ( آنچه که استصحاب می شود) امر وجودی باشد.
اين قسم استصحاب در حقوق مدني كاربرد زيادي دارد. به عنوان مثال ماده 357 قانون آئين دادرسي مدني صحت اين استصحاب را در حقوق ديني تصريح می‌کند و می‌گوید: در صورتی كه حق يا ديني بر عهده كسي ثابت شد اصل بقاي آن است. مگر اينكه خلافش ثابت شود. اين ماده اگرچه در مورد استصحاب وجودي حق و دين است ولي از نظر وحدت ملاك می‌توان گفت در هر موردي كه شرايط استصحاب وجودي فراهم شد، می‌توان استصحاب را جاري نمود.

ارکان استصحاب

ارکان استصحاب

برای بیان ارکان استصحاب، در ابتدا مثالی را بیان می کنیم :

مثلاً یقین داریم که الف قبلاً به ب بدهکار بوده است و اکنون شک کنیم که آیا هنوز هم الف به ب بدهکار است یا نه، در این جا بر اساس اصل استصحاب می‌گوییم که اصل بر یقین سابق است؛ یعنی اصل این است که هنوز هم الف به ب بدهکار است و بدهی خود را نپرداخته است.

ارکان استصحاب با توجه به این مثال:

1- يقين سابق
در مثال فوق یقین سابق وجود دارد. یقین سابق ما این است که: یقین داریم که قبلاً (در سابق)؛ الف به ب بدهکار بوده است.

2- شك لاحق (شک جدید)
در مثال فوق شک جدید وجود دارد. شک ما این است که آیا الف بدهی خود را اکنون به ب پرداخته است یا خیر.

3- وحدت متعلق يقين و شك
در مثال فوق، آنچه در مورد آن شک داشته‌ایم؛ بدهی‌ای بوده که الف به ب داشته و متعلق یقین ما همین است (همین بدهی ایت) و متعلق شک ما هم همین است (همین بدهی است).

اصالة الظهور در اصول فقه

اصالة الظهور در اصول فقه

اگر یک لفظ داشتیم که این لفظ یک معنای ظاهر داشت و یک معنای موول و ما هم معنای ظاهر را دانستیم و هم معنای موول را، ولی ندانیم منظور گوینده در آن جمله معنای ظاهر است یا معنای موول، بر اساس اصالة الظهور می گوییم که اصل بر معنای ظاهر است، مگر این که قرینه ای بیاید و بگوید که منظور از آن لفظ معنای موول است.
مثال : نمونه عملى به كارگيرى اصالة الظهور را مى‌توان در ماده  ۶۶۵  ق.م.ديد. در اين‌ماده آمده است : «وكالت در بيع، وكالت در قبض ثمن نيست، مگر اينكه قرينه قطعى دلالت‌بر آن كند». از آنجا كه ظاهر كلام موكّل در مورد وكالت در بيع، فقط وكالت در انعقاد قرارداد است و گرفتن ثمن امر ديگرى محسوب مى‌شود، قانونگذار با توجه به اصالة الظهور مقرر داشته كه وكالت در بيع، وكالت در قبض ثمن نيست.

چاپ دوم کتاب اصول فقه دانشگاهی منتشر شد

چاپ چهارم کتاب اصول فقه دانشگاهی

منتشر شد

کتاب ارزشمند اصول فقه دانشگاهی که چند ماه قبل چاپ اول آن منتشر گردید؛ چاپ چهارم آن منتشر شد.

این کتاب که مورد تایید اساتید معزز حوزه و دانشگاه قرار گرفته است؛ به گفته ی کلیه اساتید و دانشجویان و خوانندگان آن، ساده ترین کتاب اصول فقه از لحاظ نگارش و بیان مطالب است که تاکنون منتشر گشته است .

از جمله مهم ترین ویژگی های این اثر علاوه بر ساده نویسی آن؛ این است که  هر مبحثی با چندیدن مثال حقوقی و کاربردی بیان شده است که دانشجویان و داوطلبان آزمون وکالت می توانند کاربرد دقیق هر مبحث را متوجه شوند و این ویژگی از این جهت حائز اهمیت است که در آزمون وکالت خصوصاً در آزمون های سال های اخیر، مثال ها، مثال هایی است حقوقی و کاربردی؛ و از ذکر مثال های فرضی خودداریی می شود.

نکته ی دیگر این که منبع درس اصول فقه از طرف کانون وکلا، کتاب دکتر ابوالحسن محمدی است ولی باید این نکته را بیان کنیم که برخی از مباحثی که در آزمون وکالت مورد سوال قرار می گیرد در کتاب اصول فقه استاد ابوالحسن محمدی بیان نشده است که تمام این مباحث در کتاب اصول فقه دانشگاهی بیان شده است. 

سبک این اثر به گونه ای است که دانشجویان اولاً به علت وجود مثال های حقوقی متعدد مباحث را دقیقاً درک خواهند کرد و از ذهن آنها خارج نخواهد شد؛ ثانیاً داوطلبان آزمون وکالت را با نحوه ی طرح تست در آزمون وکالت که سبک جدیدی در سال های اخیر یافته آشنا می کند. 

در پایان اشاره می کنیم که همان طور که در مقدمه ی این کتاب آمده است؛ مولفین، تمام مطالب این کتاب را قبل از چاپ در اختیار دانشجویان مختلفی قرار داده اند و دانشجویان آن را مطالعه کرده اند و هر قسمت که به نظر حتی یک نفر از آنها سنگین نوشته شده بوده را مورد بررسی قرار داده و ساده تر کرده اند .

توضیحاتی در مورد کتاب اصول فقه دانشگاهی

از زبان مولف این کتاب جناب آقای محمد رضا شب خیز

جهت خرید اینترنتی این کتاب ؛ به سایت انتشارات حقوقی مجد مراجعه کنید

دانلود بخش هایی از کتاب اصول فقه دانشگاهی:

مرکز پخش در سراسر کشور:

انتشارات  کتاب آوا

آدرس: تهران، خیابان انقلاب، خیابان ۱۲ فروردین، بن‌بست حقیقت، پلاک ۴، طبقه دوم، واحد ۴

شماره‌های تماس:  [phone]  -  66974130   -  66407993  
 دورنگار:  66461158

ورود به سایت کتاب آوا

اصالة الحقيقة

اصالة الحقيقة

اگر در كلام متکلم لفظى باشد كه این لفظ یک معناى حقيقى و یک معنای مجازى دانشته باشد و شنونده  هم معناى حقيقى و هم معنای مجازی لفظ را بشناسد لیکن نداند كه گوينده، معناى حقيقى لفظ را خواسته است يا معناى مجازى آن را و قرينه‌اى هم بر معناى مجازى وجود ندشته باشد، دراين صورت براى كشف منظور متکلم بايد از «اصالة الحقيقه» که مهم ترین اصل لفظی است استفاده کند و بگوید منظور از آن لفظ، معنای حقیقی آ« است و نه معنای مجازی آن .